We use cookies to distinguish you from other users and to provide you with a better experience on our websites. Close this message to accept cookies or find out how to manage your cookie settings.
Published online by Cambridge University Press: 27 April 2009
This article deals with Leibniz's dynamic conception of political order. Leibniz reduces the sovereignty of States to the monopoly of coercion by setting apart jurisdictional monopoly and sovereignty. With this new definition of sovereignty however, war becomes the core of international relations. The sovereigns' ability to make war is the condition to take part in law of nations, whose precise aim is to prevent wars. Peace can only exist if there is a balance between opposite forces of similar magnitude that cancel each other.
1 «Entretien de Philarète et d'Eugène touchant la souveraineté», Leibniz, dans G. W., Sämtliche Schriften und Briefe, hrsg. von der Preußischen (später Deutschen) Akademie der Wissenschaften zu Berlin, Darmstadt, 1923, t. IV, 2, p. 334 (dorénavant noté A).Google Scholar
2 Robinet, A., G. W. Leibniz. Le meilleur des mondes par la balance de l'Europe, Paris, Presses Universitaires de France, 1994, p. 187.CrossRefGoogle Scholar
3 Sève, R., Leibniz, Le droit de la raison, Paris, Vrin, 1994, p. 59.Google Scholar
4 Ponamus Opidulum aliquod exiguum vel Insulam in medio mari aut in rupe inaccessa situ loci ita muniri, ut nulla facile vi subigi possit: fingamus in ipso esse quicquid humanis usibus requiritur, ita ut nec fame expugnari facile posse videatur, quemadmodum de arce Königstein ad Electorem Saxoniae pertinente, fama est, in montis apice tantum frumenti crescere, quantum praesidiariis alendis sufficiat, an ideo hujusmodi opidulo sive arci Suprematum largiemur an eandem cum Regibus speciem dignitatis habere dicemus, an Legati ejus honore characteris fruentur?
5 «Mars Christianissimus ou Réflexions sur la déclaration de la guerre, que la France fait à l'Empire», dans A, IV, 3, p. 110.Google Scholar
6 «Raisons touchant la guerre ou l'accomodement avec la France», dans A, IV, 2, p. 516.Google Scholar
7 «Codex juris gentium diplomaticus», dans A, IV, 5, p. 62Google Scholar: Juris meri sive stricti praeceptum est, neminem laedendum esse, ne detur ei in civitate actio, extra civitatem jus belli.
8 «Projet de conquête de l'Egypte», dans Œuvres de Leibniz, édition de Louis Alexandre Foucher de Careil, Paris, Firmin Didot, 1859–1875, t. V, p. 253–254 (dorénavant FC); édition anastatique Hildesheim, Olms, 1969.Google Scholar
9 «Théodicée», dans Leibniz, Essais de Théodicée sur la bonté de Dieu, la liberté de l'Homme et l'origine du mal, édition par J. Brunschwig, Paris, Garnier-Flammarion, 1969, t. I, §15, p. 111.Google Scholar
10 Praesumtio est pro rectore, id est per omnia ei parendum est, nisi appareat felicitatem nostram tangi aut miseriam imminere […], nisi certo constet majus inde [resistere] bonum universi pendere.
11 Nisi constet alia velle delegantem.
12 Innocentius III. Philippum Augustum bello in Angliae Regem abstinere jussit, et cum Rex se judicio Praium in Vasallum tueretur […] respondit Papa, suam non de feudo sed de peccato cognitionem esse. Sed qui non videt hoc titulo omnes omnium judicum sententias ipsius revisionem passuras?
13 Eo res devenerat, ut Papa vacante Imperio jura ejus ad se rediisse diceret; quo titulo in Hetruria Vicarium Imperii Carolum Andegavensem Siciliae Regem constituit; et loco Imperatoris sibi potestatem arrogavit confirmandi, quae de Comitatu Provinciae (Imperii adhuc jura agnoscente) Johanna Regina in adoptione Ludovici Andegavensis statuerat […].
14 Etiam Episcoporum officiales, aliosque Ecclesiasticos judices, non perjuria tantum et matrimonia, sed et generali peccati obtentu, causas pecunarias inter Laicos ad suum forum traxisse, agnoscimus ex querelis Philippi Valesii et Baronum regni Franciae; idque ita mordicus defendisse, ut hoc sublato omnia Ecclesiae jura tolli dictitarent […].
15 His cleri attentatis factum est, ut postremo, qui nimia affectabant, etiam justa amitterent, quae retinere ipsos e re Christiana fuisset.
16 Et in universum (nec sane praeter rationem) ante superioris seculi schisma, placuisse diu video, ut quaedam gentium Christianarum Respublica communis intelligeretur, cujus capita essent in sacris Pontifex Maximus, in temporalibus Imperator Romanorum […].
17 Omne honestum esse utile, et omne turpe damnosum.
18 Quod olim inter Principes in foedera coeuntes satis receptum erat, ut primarii barones, urbesve pro Dominis non tantum fidejuberent, sed etiam, uti hodie loquimur, garantiam promitterent; ita ut cum suis pro altera parte contra Dominum stare deberent, qui fidem abrupisset.
19 Ita fit, ut pax cum praevalido hoste, velut duorum grladiatorum respriratio sit, atque interdum ne quidem pro induciis valeat. Inde illud prope ridiculum contigit nostro tempore, ut indiciae fierent paulo post pacem, quod contra oportebat; nam facile est judicare qualem pacem esse oporteat, quae induciis eget. Neque dubium est, iniquis conditionibus extortis stimulari pudorem succumbentis, victoris vero appetitum irritari. Itaque elegans nugator in Batavis cum more gentis signum pro domo suspendisset, pacis perpetuae pulchro titulo figuram coemeterii subjecerat. Ibi scilicet mors quietem fecit. Et Aitzema clarus harum rerum notitia, etiam Epitaphio testatus est sententiam:
«Qui pacem quaeris libertatemque, Viator,
«Aut nusquam aut isto sub tumulo invenies».
20 «Consultation sur les affaires générales à la fin de la campagne de 1691», dans FC, t. III, p. 268.Google Scholar
21 «Considérations sur la paix faite à Riswyck entre l'Empire et la France», dans Die Werke von Leibniz, édition par O. Klopp, Hannovre, Klindworth, 1864–1884, t. VI, p. 162–163 (dorénavant K); édition anastatique Hildesheim, Olms, 1970–1973.Google Scholar
22 «Paix d'Utrecht inexcusable», dans FC, IV, p. 1 sqq.Google Scholar
23 «À Castel de Saint Pierre», 2 octobre 1716, dans Correspondance Leibniz Castel de Saint Pierre, édition par A. Robinet, Paris, Thésaurus de philosophie du droit, Centre de philosophie du droit (Paris II — C.N.R.S. — U.R.A. 956), 1995, p. 71.Google Scholar
24 «À Grimarest», 4 juin 1712, dans Correspondance Leibniz Castel de Saint Pierre, p. 24.Google Scholar
25 Idque merito reprehendimus, quum scilicet levitate vel cupiditate a pactis receditur: interdum tamen et bonis variandum est, quum aliena fides jure suspecta fit, neque cautio damni infecti praestatur. Hinc Elementorum de cive scriptor acutissimus judicabat inter civitates diversas aut gentes perpetuum esse bellum […].
26 Non sane prorsus absurde; si modo ea doctrina non ad jus nocendi, sed ad prudentiam cavendi referatur.
27 Praeter aeterna naturae rationalis jura ex divina fonte fluentia jus etiam voluntarium habetur, receptum moribus, vel a Superiore constitutum. […] [E]xtra Rem publicam vel inter eos, qui summae potestatis participes sunt (quales interdum plures sunt etiam in eadem Republica) locus est juri Gentium voluntario, tacito populorum consensu recepto. Neque vero necesse est, ut sit omnium gentium, vel omnium temporum; quum in multis arbitrer aliud Indis aliud Europaeis placere, et apud nos ipsos seculorum decursu mutari […].
28 Itaque ob illam quoque connexionem gentium Christianarum, quae ex veteri Romanorum potentia superfuerat, factum esse videtur, ut Leges Romanae prope instar juris Gentium communis haberentur. Unde Angli, qui suas domi proprias habent, tamen quum exteris jus dicunt, Romanas censent sequendas.
