Hostname: page-component-76fb5796d-9pm4c Total loading time: 0 Render date: 2024-04-26T16:48:08.625Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

THE EARLY AND MIDDLE BRONZE AGE SETTLEMENT AT KOIMISIS, THERASIA: PERIODS OF HABITATION AND ARCHITECTURE

Published online by Cambridge University Press:  11 June 2020

Kostas Sbonias ,
Iris Tzachili ,
Maya Efstathiou ,
Clairy Palyvou ,
Costas Athanasiou ,
Emeri Farinetti  and
Dorina Moullou
Kostas Sbonias*
Affiliation:
Ionian University
Iris Tzachili
Affiliation:
University of Crete
Maya Efstathiou
Affiliation:
Ephorate of Antiquities of Cyclades
Clairy Palyvou
Affiliation:
Aristotle University of Thessaloniki
Costas Athanasiou
Affiliation:
Aristotle University of Thessaloniki
Emeri Farinetti
Affiliation:
Roma Tre University
Dorina Moullou
Affiliation:
Ephorate of Antiquities of East Attica
*
sbonias@ionio.gr
Get access Rights & Permissions [Opens in a new window]

Abstract

The study of the history of the first excavations on prehistoric Therasia in the nineteenth century, which were carried out in the context of contemporary scientific interest in the volcanic eruptions of Santorini, has led to the systematic archaeological investigation of the island from 2007 onwards. The intensive archaeological surface survey, the geological survey of the geological structure and palaeotopography of Therasia, and geophysical investigations, undertaken in conjunction with the ongoing excavation of the prehistoric settlement at the site of Panaghia Koimisis at the southern end of modern Therasia, have created the conditions for a more comprehensive approach to the archaeological landscape of the island. Based on the results from the excavation trenches in the south and south-east terraces of the Koimisis hill, which have been excavated down to the virgin soil, we present findings on the organisation, architecture and habitation phases of the Koimisis settlement. The site emerges as an important settlement located on the imposing hilltop rising on the west side of the pre-eruption Santorini caldera in the Early Bronze Age, with a long period of habitation to the end of the Middle Cycladic period, when it was definitively abandoned. The excavation of the settlement provides new information on its architecture and spatial organisation during the Early and Middle Bronze Age, completing the picture from Akrotiri, whose early phases are preserved in a piecemeal fashion under the buildings of the Late Cycladic town.

Ο οικισμός της Πρώιμης και Μέσης Εποχής του Χαλκού στην Κοίμηση Θηρασίας: περίοδοι κατοίκησης και αρχιτεκτονική

Η μελέτη του ιστορικού των πρώτων προϊστορικών ανασκαφών στη Θηρασία του δέκατου ένατου αιώνα, που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του επιστημονικού ενδιαφέροντος της εποχής για τις ηφαιστειακές εκρήξεις της Σαντορίνης, οδήγησαν στη συστηματική αρχαιολογική έρευνα της νήσου από το 2007 και εξής. Η εντατική αρχαιολογική έρευνα επιφανείας, η γεωλογική έρευνα για τη μελέτη της γεωλογικής δομής και παλαιοτοπογραφίας της Θηρασίας καθώς και η διεξαγωγή γεωφυσικών διασκοπήσεων, σε συνδυασμό με την υπό εξέλιξη ανασκαφή στον προϊστορικό οικισμό στη θέση Παναγιά Κοίμηση, στο νότιο άκρο της σημερινής Θηρασίας, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για τη συνολικότερη προσέγγιση του αρχαιολογικού τοπίου της νήσου. Με βάση τα αποτελέσματα των ανασκαφικών τομών στα νότια και νοτιοανατολικά άνδηρα του λόφου της Κοίμησης, η ανασκαφή των οποίων έχει ολοκληρωθεί ως το παρθένο έδαφος, παρουσιάζουμε στοιχεία για την οργάνωση, την αρχιτεκτονική και τις φάσεις κατοίκησης του οικισμού της Κοίμησης. Η θέση αναδεικνύεται ως ένα σημαντικό οικιστικό κέντρο, που βρισκόταν στην κορυφή ενός επιβλητικού λόφου στη δυτική πλευρά της προεκρηξιακής καλντέρας της Σαντορίνης κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, με μακρά διάρκεια κατοίκησης ως και τα τέλη της Μεσοκυκλαδικής περιόδου, οπότε και ο οικισμός εγκαταλείπεται οριστικά. Η ανασκαφή του οικισμού προσφέρει νέα στοιχεία για την αρχιτεκτονική και τη χωρική οργάνωση κατά την Πρώιμη και Μέση Εποχή του Χαλκού και συμπληρώνει την εικόνα από το Ακρωτήρι, του οποίου οι πρώιμες φάσεις σώζονται με αποσπασματικό τρόπο κάτω από τα κτίρια της Υστεροκυκλαδικής πόλης.

Type
Articles
Information
Annual of the British School at Athens , Volume 115 , December 2020 , pp. 105 - 132
Copyright
Copyright © The Council, British School at Athens, 2020

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

References

REFERENCES

Angelopoulou, A. 2014. Κορφάρι των Αμυγδαλιών (Πάνορμος) Νάξου: μία οχυρωμένη Πρωτοκυκλαδική Ακρόπολη (Ministry of Culture and Sports, Archaeological Receipts and Expropriations Fund, Publication No. 104; Athens).Google Scholar
Aston, M.A. and Hardy, P.G. 1990. ‘The pre-Minoan landscape of Thera: a preliminary statement’, in Hardy, D.A., Keller, J., Galanopoulos, V.P., Flemming, N.C. and Druitt, T.H. (eds), Thera and the Aegean World III, vol. 2: Earth Sciences. Proceedings of the Third International Congress, Santorini, Greece, 3–9 September 1989 (London), 348–61.Google Scholar
Athanasas, C.D., Bourlès, D.L., Braucher, R., Druitt, T.H., Nomikou, P., Léanni, L. 2016. ‘Evidence from cosmic ray exposure (CRE) dating for the existence of a pre-Minoan caldera on Santorini, Greece’, Bulletin of Volcanology 78.35, 1–13.CrossRefGoogle Scholar
Bonatsos, S. and Romanou, Ch. 2015. “Παλαμάρι Σκύρου: Η στρωματογραφική ακολουθία του οικισμού στην περιοχή της Νότιας Οχύρωσης”, in Parlama, et al. (eds) , 49–69.Google Scholar
Boyd, M.J. 2013. ‘The structure and architecture of the settlement’, in Renfrew, C., Philaniotou, O., Brodie, N., Gavalas, G. and Boyd, M.J. (eds), The Sanctuary on Keros and the Origins of Aegean Ritual Practice, vol. 1: The Settlement at Dhaskalio (McDonald Institute Monographs; Cambridge), 341–85.Google Scholar
Broodbank, C. 2000. An Island Archaeology of the Early Cyclades (Cambridge).Google Scholar
Dekigallas, I. 1850. Γενική Στατιστική της νήσου Θήρας (Ermoupoli).Google Scholar
Doumas, Chr. 1965. “Κορφή τ’Αρωνιού. Μικρά ανασκαφική έρευνα εν Νάξω”, ArchDelt 20(A), 41–64.Google Scholar
Doumas, Chr. 2016. Προϊστορική Θήρα (Athens).Google Scholar
Druitt, T. and Francaviglia, V. 1992. ‘Caldera formation on Santorini and the physiography of the islands in the late Bronze Age’, Bulletin of Volcanology 54, 484–93.CrossRefGoogle Scholar
Efstathiou, M. 2015. “Η Θηρασία κατά τους αρχαίους χρόνους”, in Palyvou, and Tzachili, (eds) , 73–91.Google Scholar
Efstathiou, M. forthcoming. “Κεραμεική των αρχαίων χρόνων από την Κοίμηση της Θηρασίας”, in Sbonias, and Tzachili, (eds) .Google Scholar
Eriksen, U., Friedrich, W.L., Buchardt, B., Tauber, H., Thomsen, M.S. 1990. ‘The Stronghyle caldera: geological, palaeontological and stable isotope evidence from radiocarbon dated stromatolites from Santorini’, in Hardy, D.A., Keller, J., Galanopoulos, V.P., Flemming, N.C. and Druitt, T.H. (eds), Thera and the Aegean World III, vol. 2: Earth Sciences. Proceedings of the Third International Congress, Santorini, Greece, 3–9 September 1989 (London), 139–50.Google Scholar
Farinetti, E. forthcoming. “Γεωγραφική ανάλυση και νέες τεχνολογίες στην προσέγγιση του τοπίου της Θηρασίας”, in Sbonias, and Tzachili, (eds) .Google Scholar
Farinetti, Ε., Athanasiou, Κ., Sarris, A. and Sbonias, K. 2013. “Νέες τεχνολογίες στην τεκμηρίωση και μελέτη του ιστορικού τοπίου: Η περίπτωση της Θηρασίας”, in Acta of Symposium ‘New Technologies in Service to our Knowledge of Antiquity’ (Thessaloniki), 153–64 (available online <http://academy.edu.gr/files/07_sypm_2013.pdf> accessed January 2020).+accessed+January+2020).>Google Scholar
Fouqué, F.A. 1998. Santorini and its Eruptions, trans. McBirney, A.R. (Baltimore, MD).Google Scholar
Friedrich, W.L. 2009. Santorini. Volcano, Natural History, Mythology (Aarhus).Google Scholar
Friedrich, W.L., Kromer, B., Friedrich, M., Heinemeier, J., Pfeiffer, T. and Talamo, S. 2006. ‘Santorini eruption radiocarbon dated to 1627–1600 bc’, Science 312, 548.CrossRefGoogle Scholar
Friedrich, W.L., Kromer, B., Friedrich, M., Heinemeier, J., Pfeiffer, T. and Talamo, S. 2014. ‘The olive branch chronology stands irrespective of tree-ring counting’, Antiquity 88, 274–7.CrossRefGoogle Scholar
Friedrich, W.L., Seidenkrantz, M.-S. and Nielsen, O.B. 2000. ‘Santorini (Greece) before the Minoan eruption: a reconstruction of the ring-island, natural resources and clay deposits from the Akrotiri excavation’, in McGuire, W.G., Griffiths, D.R., Hancock, P.L. and Stewart, I.S. (eds), The Archaeology of Geological Catastrophes (London), 71–80.Google Scholar
Heiken, G. and McCoy, E. 1984. ‘Caldera development during the Minoan eruption of Santorini (Greece), from component analysis’, Journal of Geophysical Research 89, 8441–62.CrossRefGoogle Scholar
Hiller von Gaertringen, F. 1899. Thera. Untersuchungen, Vermessungen und Ausgrabungen in den Jahren 1895–1898, vol. 1: Die Insel Thera in Altertum und Gegenwart mit Ausschluss der Nekropolen (Berlin).Google Scholar
Hodgins, G., Pearson, Ch., Wazny, T., Sbonias, K., Tzachili, I. and Heaton, T. 2018. ‘Radiocarbon measurements on a charred olive tree from Therasia, Greece’, in Book of Abstracts, 23rd International Radiocarbon Conference, June 17–22 2018, Trondheim, (Trondheim), 174 (available online <https://ntnu.edu/documents/1277442864/0/Radiocarbon_Abstractbook2/84b46c8b-661e-4528-ac83-5dd01741e1d6> accessed January 2020).Google Scholar
Karátson, D., Gertisser, R., Telbisz, T., Vereb, V., Quidelleur, X., Druitt, T., Nomikou, P. and Kόsik, S. 2018. ‘Towards reconstruction of the lost Late Bronze Age intra-caldera island of Santorini, Greece’, Scientific Reports 8.7026, 1–8 (available online <https://www.nature.com/articles/s41598-018-25301-2> accessed January 2020).CrossRefGoogle ScholarPubMed
Kariotis, S. 2003. “Ακρωτήρι Θήρας. Μια πρώτη ανάγνωση της στρωματογραφικής ακολουθίας στην Πλατεία Διπλών Κεράτων”, in Vlachopoulos, A. and Birtacha, K. (eds), Αργοναύτης. Τιμητικός Τόμος για τον καθηγητή Χρίστο Ντούμα από τους μαθητές του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (Athens), 419–44.Google Scholar
Knappett, C.J. 2019. ‘The Cretan imports’, in Nikolakopoulou, , 295–316.Google Scholar
Kordatzaki, G. 2015. “Θηραϊκή και εισηγμένη κεραμική στην προϊστορική Θέση 3 της Θηρασίας: προκαταρκτικά αποτελέσματα”, in Palyvou, and Tzachili, (eds) , 59–71.Google Scholar
Kordatzaki, G., Sbonias, K., Farinetti, F. and Tzachili, I. 2018. ‘Technological and provenance analysis of an Early and Middle Cycladic pottery assemblage from Therasia, Greece’, BSA 113, 1–17.Google Scholar
MacGillivray, J.A. 1980. ‘Mount Kynthos in Delos: the Early Cycladic settlement’, BCH 104, 3–45.CrossRefGoogle Scholar
Manning, S.W., Ramsey, C.B., Kutschera, W., Higham, T., Kromer, B., Steier, P. and Wild, E.M. 2006. ‘Chronology for the Aegean Late Bronze Age 1700–1400 bc’, Science 312.5773, 565–9.CrossRefGoogle Scholar
Marangou, L., Renfrew, C., Doumas, Ch. and Gavalas, G. 2006. Markiani Amorgos: An Early Bronze Age Fortified Settlement. Overview of the 1895–1991 Investigations (London).Google Scholar
Marthari, M. 1982. “Ανασκαφή στη θέση Φτέλλος Θήρας (περίοδος 1980)”, Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών 15, 86–101.Google Scholar
Marthari, M. 2001. “Η Θήρα από την Πρώιμη στη Μέση Εποχή του Χαλκού. Τα αποτελέσματα των ανασκαφών στον Φτέλλο και τον Άγιο Ιωάννη τον Ελεήμονα”, in Danezis, I.M. (ed.), Σαντορίνη, Θήρα, Θηρασία, Ασπρονήσι, Ηφαιστεία (Athens), 105–20.Google Scholar
Marthari, M. 2008. ‘Aspects of pottery circulation in the Cyclades during the Early EB II period: fine and semi-fine imported ceramic wares at Skarkos, Ios’, in Brodie, N., Doole, J., Gavalas, G. and Renfrew, G. (eds), Horizon: A Colloquium on the Prehistory of the Cyclades (McDonald Institute Monographs; Cambridge), 71–84.Google Scholar
Nikolakopoulou, I. 2019a. Akrotiri, Thera: Middle Bronze Age Pottery and Stratigraphy, vol. 1: Stratigraphy, Ceramic Typology and Technology, Weaving Equipment (The Archaeological Society at Athens Library Series No. 318; Athens).Google Scholar
Nikolakopoulou, I. 2019b. Akrotiri, Thera: Middle Bronze Age Pottery and Stratigraphy, vol. 2: The Pottery Catalogue: Plates and Drawings (The Archaeological Society at Athens Library Series No. 318; Athens).Google Scholar
Nikolakopoulou, I., Georma, F., Moschou, A. and Sofianou, Ph. 2008. ‘Trapped in the middle: new stratigraphic and ceramic evidence from Middle Cycladic Akrotiri, Thera’, in Brodie, N., Doole, J., Gavalas, G. and Renfrew, G. (eds), Horizon: A Colloquium on the Prehistory of the Cyclades (McDonald Institute Monographs; Cambridge), 311–24.Google Scholar
Nomikou, P., Druitt, T.H., Hübscher, C., Mather, T.A., Paulatto, M., Kalnins, L.M., Kelfoun, K., Papanikolaou, D., Bejelou, K., Lampridou, D., Pyle, D.M., Carey, S., Watts, A.B., Weiß, B. and Parks, M.M. 2016. ‘Post-eruptive flooding of Santorini caldera and implications for tsunami generation’, Nature Communications 7.13332, 1–10 (available online <https://nature.com/articles/ncomms13332> accessed January 2020).CrossRefGoogle ScholarPubMed
Palyvou, K. and Tzachili, I. (eds) 2015. Θηρασία Ι. Μια διαχρονική διαδρομή (Athens).Google Scholar
Parlama, L., Theochari, M., Romanou, Ch. and Bonatsos, S. (eds) 2015. Ο Οχυρωμένος Προϊστορικός Οικισμός στο Παλαμάρι Σκύρου. Διεπιστημονική συνάντηση για το έργο έρευνας και ανάδειξης (Athens).Google Scholar
Pearson, C., Brewer, P., Brown, D., Heaton, T., Hodgins, G., Jull, T., Lange, T. and Salzer, M. 2018. ‘Annual radiocarbon record indicates 16th century bce date for the Thera eruption’, Science Advances 4.8, 1–7 (available online <http://advances.sciencemag.org/content/4/8/eaar8241> accessed January 2020).CrossRefGoogle ScholarPubMed
Sarris, Α., Kalayci, Τ. and Papadopoulos, Ν. forthcoming. ‘Revealing the hidden cultural landscape of the volcanic island of Therasia through geophysical techniques’, in Sbonias, and Tzachili, (eds) .Google Scholar
Sbonias, K., Farinetti, E. and Kordatzaki, G. 2015. “Εξερευνώντας ένα ηφαιστειογενές τοπίο: η αρχαιολογική έρευνα επιφανείας στη Θηρασία (2007–2011) και τα πρώτα αποτελέσματα”, in Palyvou, and Tzachili, (eds) , 32–57.Google Scholar
Sbonias, K. and Tzachili, I. (eds) forthcoming. Θηρασία. Αρχαιολογική Έρευνα και Ιστορία του Τοπίου μιας νησιωτικής κοινωνίας (Athens).Google Scholar
Sbonias, K., Tzachili, I., Efstathiou, M. and Palyvou, K. forthcoming. “ Η ανασκαφή του προϊστορικού οικισμού στη θέση Κοίμηση Θηρασίας: περίοδοι κατοίκησης και προκαταρκτικές παρατηρήσεις”, in ‘Sur les îles des Cyclades. Travaux archéologiques dans les Cyclades’: Proceedings of an International Colloquium, Athens 22–26 November 2017, Ephorate of Antiquities of Cyclades and French School at Athens.Google Scholar
Sbonias, K., Tzachili, I. and Moullou, D. 2015. “Ανιχνεύοντας το προϊστορικό τοπίο της Θηρασίας: προκαταρκτικά στοιχεία από την αρχαιολογική έρευνα”, Ιόνιος Λόγος 5, 53–76.Google Scholar
Sotirakopoulou, P. 1999. Ακρωτήρι Θήρας. Η Νεολιθική και Πρώιμη Εποχή του Χαλκού επί τη βάσει της κεραμεικής (Athens).Google Scholar
Sotirakopoulou, P. 2008a. ‘Dhaskalio Kavos, Keros: the pottery from the investigations of the 1960s’, in Brodie, N., Doole, J., Gavalas, G. and Renfrew, G. (eds), Horizon: A Colloquium on the Prehistory of the Cyclades (McDonald Institute Monographs; Cambridge), 115–20.Google Scholar
Sotirakopoulou, P. 2008b. ‘Akrotiri, Thera: the Late Neolithic and Early Bronze Age phases in the light of recent excavations at the site’, in Brodie, N., Doole, J., Gavalas, G. and Renfrew, G. (eds), Horizon: A Colloquium on the Prehistory of the Cyclades (McDonald Institute Monographs; Cambridge), 121–34.Google Scholar
Sotirakopoulou, P. 2014. The Pottery from Dhaskalio (The Sanctuary on Keros and the Origins of Aegean Ritual Practice: The Excavations of 2006–2008 Vol. 4; Cambridge).Google Scholar
Sperling, J.W. 1973. Thera and Therasia (Archaies Hellenikes Poleis Vol. 22; Athens).Google Scholar
Syrigou, M. forthcoming. “Η Λιθοτεχνία του αποκρουσμένου λίθου από τη θέση Κοίμηση στη Θηρασία. Χαρακτηριστικά και ζητήματα κατανομής: μία προκαταρκτική παρουσίαση”, in ‘Sur les îles des Cyclades. Travaux archéologiques dans les Cyclades’: Proceedings of an International Colloquium, Athens 22–26 November 2017, Ephorate of Antiquities of Cyclades and French School at Athens.Google Scholar
Tzachili, I. 2005. ‘Excavations on Thera and Therasia in the 19th Century: A Chronicle’, JMA 18, 231–57.CrossRefGoogle Scholar
Tzachili, I. 2006. Οι Αρχές της Αιγαιακής Προϊστορίας. Οι Ανασκαφές στη Θήρα και τη Θηρασία τον 19ο αιώνα (Athens).Google Scholar
Vakirtzi, S. 2015. “Η νηματουργία στο Αιγαίο κατά την Εποχή του Χαλκού, μέσω της παρουσίας των σφονδυλιών στις αρχαιολογικές θέσεις: μελέτη της τυπολογίας, των λειτουργικών δυνατοτήτων και της διασποράς των εξαρτημάτων του αδραχτιού που βρέθηκαν σε οικισμούς και νεκροταφεία” (unpublished PhD thesis, University of Crete).Google Scholar
Vogkli, M. 2015. “Προκαταρκτική παρουσίαση της κεραμικής από τον 5ο μέχρι τον 7ο αιώνα στη θέση της Ρίβας”, in Palyvou, and Tzachili, (eds) , 93–111.Google Scholar
Vogkli, M. forthcoming. “Κεραμεική της Θηρασίας από την ύστερη Αρχαιότητα μέχρι και του βυζαντινούς χρόνους”, in Sbonias, and Tzachili, (eds) .Google Scholar
Vougioukalakis, G. 2001. “Σύντομη ιστορία των ηφαιστείων της Σαντορίνης”, in Danezis, I.M. (ed.), Σαντορίνη, Θήρα, Θηρασία, Ασπρονήσι, Ηφαιστεία (Athens), 37–49.Google Scholar
Vougioukalakis, G. 2006. “Η Μινωική έκρηξη και ο κόσμος του Αιγαίου”, Αλς 4, 20–55.Google Scholar
Vougioukalakis, G. 2015. “Η δημιουργία της Θηρασίας και η μορφολογία της την Ύστερη Εποχή του Χαλκού”, in Palyvou, and Tzachili, (eds) , 21–31.Google Scholar
Vougioukalakis, G., Farinetti, E. and Christopoulou, M. forthcoming. “Γεωλογική δομή της Θηρασίας. Η μορφολογία της την Ύστερη Εποχή του Χαλκού”, in Sbonias, and Tzachili, (eds) .Google Scholar
Wilson, D.E. 1999. Ayia Irini: Periods I–III. The Neolithic and Early Bronze Age Settlements, part 1: The Pottery and Small Finds (Keos Vol. IX; Mainz).Google Scholar