De dexamethason-corticotrofin-releasing-hormoon (DEX-CRH)-test is de meest gevoelige test voor veranderingen in de regulatie van de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as bij stemmingsstoornissen. Zowel in de premorbide toestand als tijdens de acute episoden van stemmingsstoornissen komt onder deze conditie een verhoogde cortisolreactie voor. Een irreversibele lage GAHA-concentratie kan aan dit regulatietekort een bijdrage leveren. Verhoogde noradrenerge en vasopressinerge activiteiten kunnen in de overgang naar hogere DEX-CRH-reacties tijdens de acute episode een rol spelen. De dexamethason-suppressie-test verschilt van de DEX-CRH-test door de afwezigheid van een externe CRH-belasting en ‘early escape’ in deze test is op specifieke wijze geassocieerd met het melancholische subsyndroom. Dit suggereert dat een endogeen verhoogde CRH-activiteit bij de overgang naar deze subcategorie is betrokken. Verhoogde CRH-activiteit is aangetoond en toenames van noradrenerge activiteit en 5-HT2a-receptoren en afnames van glucocorticoïd-receptor-functie, tryptofaan-concentratie en serotonine-afgifte kunnen een bijdrage leveren. De uiteindelijk resulterende hoge cortisol-concentraties lijken de ontwikkeling te kunnen bevorderen van een resttoestand met ‘early escape’ na herstel.

In de praktijk zijn de effecten van clozapine en risperidon vergeleken bij schizofrene patiënten die onvoldoende reageren op klassieke antipsychotica. Van de 25 op clozapine ingestelde patiënten gebruikte 63 procent na een half jaar nog medicatie. Bij driekwart van deze groep wend naast goede effecten op hallucinaties en wanen ook een gunstig effect op negatieve symptomen geconstateerd. Van de 25 op risperidon ingestelde patiënten gebruikte na een half jaar nog 54 procent medicatie. In tegenstelling tot tie clozapine-gebruikers werd er bij hen nauwelijks een duurzaam effect op negatieve symptomen gevonden. Wel werden relatief weinig bijwerkingen gemeld. Gezien de resultaten van dit onderzoek wordt een kritische houding ten aanzien van het gebruik van nieuwe antipsychotica aanbevolen.

In een drietal artikelen wordt de overeenkomst besproken tussen processen die ten grondslag liggen aan twee verschillende functies: anticipatoire attentie en motorische preparatie. Beide functies zijn van belong voor een optimale afstemming op onze omgeving. Het achterste gedeelte van de hersenschors houdt zich voornamelijk bezig met binnenkomende informatie uit de buitenwereld en het eigen lichaam, terwijl het voorste deel essentieel is voor onze acties en reacties. Als bekend is wanneer wij met relevante informatie warden geconfronteerd en vermoed kan worden hoe daarop moet worden gereageerd, worden modaliteitsspecifieke sensorische en motorische kanalen geopend om zo een snelle en adequate reactie te garanderen. In deze tekst wordt gepostuleerd dat de achterste en voorste cortexhelften op vergelijkbare wijze vanuit de thalamus worden geactiveerd als onderdeel van motorische preparatie en anticipatoire attentie. Cruciaal is de inhiberende invloed die de nucleus reticularis (NR) uitoefent op de onderliggende thalamuskernen. De NR staat onder een dubbele controle: exciterend vanuit de prefrontale cortex, en inhiberend vanuit het neostriatum. Aangegeven wordt hoe selectie in de informatieverwerking via deze balans kan worden gerealiseerd, zowel in het sensorische als het motorische domein. Na het overzicht van de relevante anatomische structural in deel I, de presentatie van het model in deel II, komt in het ilenle artikel neuropsychologische evidentie aan de orde, waarna het psychofysiologisch onderzoek besproken wordt, dat geleid heeft tot de formulering van het model.

De relatie tussen lipiden en psychiatrie heeft in het laatste decennium ruim aandacht gekregen, in dit tijdschrift door een bijdrage van Duits en Van Tilburg.

In vrijwel alle publicaties wordt echter voorbijgegaan aan:

1. ▪ de mogelijke rol van eventuele psychofarmaca;

2. ▪ het lipofiele karakter van bijna al deze middelen;

3. ▪ hun daardoor vanzelfsprekende interacties met de lipiden.

Juist hiervoor vraagt deze beschouwing aandacht.